Het Nederlandse strafrecht kent verschillende hoofdstraffen en bijkomende straffen. Van gevangenisstraf tot taakstraf en van geldboete tot rijontzegging. Dit artikel geeft een compleet overzicht.
Hoofdstraffen
De wet kent vier hoofdstraffen die zelfstandig kunnen worden opgelegd.
Overzicht hoofdstraffen
| Straf | Maximum | Bij |
|---|
| Gevangenisstraf | Levenslang of tijdelijk max. 30 jaar | Misdrijven |
| Hechtenis | 1 jaar 4 maanden | Overtredingen |
| Taakstraf | 240 uur | Misdrijven en overtredingen |
| Geldboete | 6 categorieën, max. €900.000 | Alle strafbare feiten |
Boetecategorieën
Geldboetes zijn ingedeeld in zes categorieën (art. 23 Sr).
Categorieën (2024)
| Categorie | Maximum |
|---|
| 1e categorie | €480 |
| 2e categorie | €4.800 |
| 3e categorie | €9.600 |
| 4e categorie | €22.500 |
| 5e categorie | €90.000 |
| 6e categorie | €900.000 |
Bijkomende straffen
Naast hoofdstraffen kan de rechter bijkomende straffen opleggen.
Overzicht bijkomende straffen
- Ontzetting uit rechten: verlies van bepaalde rechten (bijv. kiesrecht)
- Verbeurdverklaring: afnemen van voorwerpen
- Openbaarmaking vonnis: publicatie van de uitspraak
- Ontzegging rijbevoegdheid: rijverbod
Voorwaardelijke straf
Een straf kan geheel of gedeeltelijk voorwaardelijk worden opgelegd. De verdachte krijgt een proeftijd en voorwaarden.
Algemene voorwaarde
De veroordeelde mag tijdens de proeftijd geen nieuwe strafbare feiten plegen.
Bijzondere voorwaarden
- Meldplicht bij reclassering
- Behandelverplichting
- Contactverbod
- Locatieverbod of -gebod
- Schadevergoeding aan slachtoffer
Maatregelen
Naast straffen kent het strafrecht maatregelen. Deze zijn niet gericht op vergelding maar op beveiliging of herstel.
Belangrijkste maatregelen
| Maatregel | Doel |
|---|
| TBS | Behandeling en beveiliging |
| PIJ-maatregel | Jeugdigen behandelen |
| Plaatsing psychiatrisch ziekenhuis | Korte behandeling |
| Ontneming wederrechtelijk voordeel | Afpakken criminele winst |
| Schadevergoedingsmaatregel | Slachtoffer schadeloos stellen |
Combinaties
Straffen en maatregelen kunnen worden gecombineerd.
Voorbeelden
- Gevangenisstraf + voorwaardelijke straf
- Gevangenisstraf + TBS
- Taakstraf + geldboete
- Gevangenisstraf + ontneming
Veelgestelde vragen
Wat gebeurt er als ik verdacht ben van een misdrijf?
Je hebt recht op juridische hulp, je kunt zwijgen, en de politie moet je rechten uitleggen. Verdacht zijn is niet hetzelfde als schuldig.
Hoe lang kan ik in voorarrest worden gehouden?
Maximaal 10 dagen zonder proces, daarna moet rechter voorarrest goedkeuren. Voorarrest mag niet onbeperkt duren.
Wat is het verschil tussen een misdrijf en overtreding?
Een misdrijf is ernstiger en kan met gevangenisstraf worden bestraft. Een overtreding kan met geldboete worden afgehandeld.
Heb ik recht op een advocaat?
Ja, je hebt altijd recht op juridische bijstand. Dit kan gratis zijn als je dit niet kunt betalen.
Kan ik in hoger beroep gaan?
Ja, je kunt tegen de uitspraak in beroep gaan bij het gerechtshof.
## Veelgestelde vragen
**Wat is het verschil tussen een hoofdstraf en een bijkomende straf?**
Een hoofdstraf is de primaire straf die de rechter oplegt, zoals gevangenisstraf, hechtenis, taakstraf of een geldboete. Deze kan zelfstandig worden opgelegd. Een bijkomende straf is een extra straf naast de hoofdstraf, zoals ontzetting uit rechten (bijv. kiesrecht), verbeurdverklaring van voorwerpen, openbaarmaking van het vonnis of een rijontzegging. Bijkomende straffen zijn bedoeld om specifieke gevolgen van het delict aan te pakken.
**Hoe wordt de hoogte van een geldboete bepaald?**
De hoogte van een geldboete hangt af van de categorie waarin het strafbare feit valt. Nederland kent zes boetecategorieën, variërend van €480 (categorie 1) tot €900.000 (categorie 6). De rechter bepaalt binnen de maximale grenzen van de categorie een passende boete, rekening houdend met de ernst van het delict, de financiële situatie van de verdachte en eventuele recidive.
**Wat houdt een voorwaardelijke straf precies in?**
Een voorwaardelijke straf betekent dat de straf niet direct wordt uitgevoerd, maar dat je een proeftijd krijgt (meestal 2 jaar). Tijdens deze proeftijd moet je je aan bepaalde voorwaarden houden, zoals geen nieuwe strafbare feiten plegen, meldplicht bij de reclassering of een behandelverplichting. Als je je aan de voorwaarden houdt, hoef je de straf niet uit te zitten. Bij schending van de voorwaarden kan de straf alsnog worden opgelegd.
**Kan ik een taakstraf weigeren en in plaats daarvan een geldboete of gevangenisstraf krijgen?**
Nee, je kunt een taakstraf niet zomaar weigeren. De rechter bepaalt welke straf passend is. In sommige gevallen kan de rechter een taakstraf omzetten in een vervangende hechtenis (1 dag hechtenis per 2 uur taakstraf) als je de taakstraf niet uitvoert zonder geldige reden. Je kunt wel bezwaar maken tegen de straf, maar de uiteindelijke beslissing ligt bij de rechter.
**Wat is het verschil tussen TBS en gevangenisstraf?**
TBS (Ter Beschikking Stelling) is een maatregel, geen straf. Het wordt opgelegd als iemand een ernstig delict heeft gepleegd en verminderd toerekeningsvatbaar is. TBS is gericht op behandeling en beveiliging van de samenleving, terwijl gevangenisstraf een straf is met als doel vergelding en afschrikking. TBS duurt minimaal 2 jaar en kan worden verlengd zolang er een gevaar voor de samenleving bestaat.
**Hoe lang duurt een rijontzegging en wat zijn de gevolgen als ik toch ga rijden?**
Een rijontzegging kan variëren van enkele dagen tot maximaal 5 jaar, afhankelijk van de ernst van het delict (bijv. rijden onder invloed). Als je tijdens de rijontzegging toch gaat rijden, pleeg je een nieuw strafbaar feit (artikel 9 WVW). Dit kan leiden tot een zwaardere straf, zoals een hogere geldboete, een langere rijontzegging of zelfs een gevangenisstraf.
**Wat gebeurt er met mijn criminele winst als ik veroordeeld word?**
Als je veroordeeld wordt, kan de rechter de maatregel 'ontneming wederrechtelijk voordeel' opleggen. Dit betekent dat je de winst die je met het strafbare feit hebt gemaakt, moet terugbetalen aan de staat. Dit kan gaan om geld, maar ook om bezittingen die met crimineel geld zijn gekocht. De rechter schat het bedrag en kan dit verhalen op je vermogen.
### TL;DR
Het Nederlandse strafrecht kent hoofdstraffen (zoals gevangenisstraf en geldboetes), bijkomende straffen (zoals rijontzegging) en maatregelen (zoals TBS). Straffen kunnen voorwaardelijk worden opgelegd met een proeftijd. De hoogte van geldboetes hangt af van de boetecategorie, en criminele winst kan worden ontnomen. Combinaties van straffen en maatregelen zijn mogelijk.
### Key Takeaways
- Nederland heeft vier hoofdstraffen: gevangenisstraf, hechtenis, taakstraf en geldboete, elk met eigen maximale duur of bedrag.
- Geldboetes zijn ingedeeld in zes categorieën, met een maximum van €900.000 voor de zwaarste delicten.
- Een voorwaardelijke straf betekent dat je de straf niet direct hoeft uit te zitten, mits je je aan de proeftijdvoorwaarden houdt.
- Bijkomende straffen (zoals rijontzegging) en maatregelen (zoals TBS) kunnen naast hoofdstraffen worden opgelegd.
- Criminele winst kan via de maatregel 'ontneming wederrechtelijk voordeel' worden afgenomen door de staat.