Informed consent betekent dat een arts u moet informeren over een behandeling en uw toestemming moet krijgen. Ontbreekt informed consent, dan kan de arts aansprakelijk zijn.
Wat is informed consent?
Informed consent is de geïnformeerde toestemming van de patiënt voor een medische behandeling. De arts moet:
- U informeren over de voorgestelde behandeling
- Alternatieven bespreken
- Risico's en bijwerkingen uitleggen
- Uw toestemming vragen en krijgen
Informatieplicht arts
De arts moet informeren over:
| Onderwerp | Toelichting |
|---|
| Aard behandeling | Wat houdt de ingreep in |
| Doel | Wat wordt beoogd |
| Risico's | Mogelijke complicaties en bijwerkingen |
| Alternatieven | Andere behandelopties |
| Gevolgen bij niet-behandelen | Wat gebeurt zonder ingreep |
Wanneer aansprakelijkheid?
Als informed consent ontbreekt en een risico zich verwezenlijkt, kan de arts aansprakelijk zijn:
- U was niet gewezen op het risico dat optrad
- Als u het risico had gekend, had u niet of anders gekozen
- De schade is het gevolg van het niet-besproken risico
Bewijs
De bewijslast voor informed consent ligt bij de arts:
- Schriftelijke toestemming is bewijs
- Aantekening in medisch dossier
- Bij ontbreken: arts moet bewijzen dat informatie is gegeven
Uitzonderingen
Informed consent is niet altijd vereist:
- Acute noodsituaties (patiënt is bewusteloos)
- Patiënt geeft aan geen informatie te willen
- Informatie zou ernstige schade toebrengen aan patiënt (therapeutische exceptie)
Ik heb getekend maar de risico's niet begrepen. Telt dit dan als toestemming?
Het gaat niet alleen om het tekenen, maar om of u daadwerkelijk bent geïnformeerd en de informatie heeft begrepen. De arts moet zich ervan vergewissen dat u de informatie begrijpt.
Welke risico's moet de arts noemen?
Alle risico's die van invloed kunnen zijn op uw beslissing. Dit zijn niet alleen frequente risico's, maar ook zeldzame maar ernstige complicaties. De richtlijnen per specialisme geven invulling.
Kan ik claimen als de operatie goed is gegaan maar ik niet was geïnformeerd?
Als er geen schade is, is er niets te claimen. Wel kunt u een klacht indienen. Schadevergoeding vereist dat een risico zich heeft verwezenlijkt waarover u niet was geïnformeerd.
## Veelgestelde vragen
**Wat kan ik doen als mijn arts mij niet goed heeft geïnformeerd over de risico's van een behandeling?**
Als u niet goed bent geïnformeerd en daardoor schade heeft opgelopen, kunt u de arts aansprakelijk stellen. Verzamel eerst alle bewijzen, zoals medische dossiers en correspondentie. Vraag een second opinion of juridisch advies om te beoordelen of er sprake is van schending van de informatieplicht. U kunt een klacht indienen bij de klachtencommissie van het ziekenhuis of de tuchtraad voor zorgverleners. Bij aantoonbare schade kunt u een schadevergoeding claimen via een letselschadeadvocaat.
**Moet informed consent altijd schriftelijk worden vastgelegd?**
Nee, informed consent hoeft niet altijd schriftelijk te worden vastgelegd, maar het is wel sterk bewijs als het wel gebeurt. De arts kan ook aantekeningen maken in uw medisch dossier of mondeling toestemming vragen, mits dit aantoonbaar is. Bij complexe of risicovolle behandelingen is schriftelijke toestemming gebruikelijk en aan te raden. Als er geen schriftelijk bewijs is, moet de arts kunnen aantonen dat u voldoende bent geïnformeerd en vrijwillig toestemming heeft gegeven.
**Wat als ik achteraf denk dat ik de informatie niet goed heb begrepen?**
Als u de informatie niet goed heeft begrepen, telt uw toestemming mogelijk niet als geldig informed consent. De arts heeft de plicht om te controleren of u de informatie daadwerkelijk begrijpt, bijvoorbeeld door vragen te stellen of een tolk in te schakelen bij taalbarrières. U kunt de arts hierop aanspreken of een klacht indienen. Bij schade door onbegrepen risico's kunt u mogelijk aansprakelijkheid claimen, mits u kunt aantonen dat u anders had besloten.
**Geldt informed consent ook voor kleine ingrepen of onderzoeken?**
Ja, informed consent geldt voor alle medische handelingen, ongeacht de omvang. Ook bij kleine ingrepen of onderzoeken moet de arts u informeren over het doel, de risico's en eventuele alternatieven. Uw toestemming is altijd vereist, tenzij er sprake is van een noodsituatie of u expliciet aangeeft geen informatie te willen. Bij twijfel kunt u altijd om verduidelijking vragen of weigeren toestemming te geven.
**Kan ik mijn toestemming intrekken nadat ik heb getekend?**
Ja, u heeft het recht om uw toestemming op elk moment in te trekken, ook nadat u schriftelijk toestemming heeft gegeven. U hoeft hier geen reden voor op te geven. Waarschuw wel tijdig de arts of zorgverlener, zodat zij hier rekening mee kunnen houden. Als de behandeling al is gestart, bespreek dan de gevolgen van het stopzetten en eventuele alternatieven. Uw intrekking moet serieus worden genomen.
**Wat is het verschil tussen informed consent en een standaard toestemmingsformulier?**
Een standaard toestemmingsformulier is slechts een schriftelijke bevestiging dat u toestemming geeft, terwijl informed consent een proces is waarbij de arts u actief informeert en controleert of u de informatie begrijpt. Het formulier is dus een onderdeel van informed consent, maar niet voldoende op zichzelf. De arts moet uitleggen wat er in het formulier staat en ruimte bieden voor vragen. Alleen tekenen zonder uitleg telt niet als geldig informed consent.
**Hoe kan ik controleren of mijn arts mij voldoende heeft geïnformeerd?**
Vraag uzelf af of u antwoord heeft gekregen op alle belangrijke vragen: wat houdt de behandeling in, wat zijn de risico's, zijn er alternatieven en wat gebeurt er als u niet behandelt? U kunt ook een second opinion aanvragen bij een andere arts om de informatie te vergelijken. Controleer uw medisch dossier op aantekeningen over de gegeven informatie. Bij twijfel kunt u de arts om verduidelijking vragen of een klacht indienen bij de klachtencommissie.
### TL;DR
Informed consent betekent dat een arts u volledig moet informeren over een behandeling en uw toestemming moet krijgen. Zonder deze geïnformeerde toestemming kan de arts aansprakelijk zijn als er schade optreedt door onbekende risico's. U heeft altijd het recht om informatie te weigeren of toestemming in te trekken, en de arts moet kunnen bewijzen dat u voldoende bent geïnformeerd.
### Key Takeaways
- De arts moet u informeren over de behandeling, risico's, alternatieven en gevolgen van niet-behandelen voordat u toestemming geeft.
- Uw toestemming moet vrijwillig en weloverwogen zijn; alleen een handtekening is niet voldoende als u de informatie niet begrijpt.
- Bij schade door een onbesproken risico kan de arts aansprakelijk zijn, mits u kunt aantonen dat u anders had besloten.
- U mag uw toestemming altijd intrekken, ook na ondertekening, en de arts moet dit respecteren.
- De bewijslast voor informed consent ligt bij de arts; schriftelijke toestemming of aantekeningen in het dossier zijn sterk bewijs.